Historia cmentarza wojennego w Markajmach związana jest ściśle z obozem jenieckim Stammlager Heilsberg, w którym więzieni byli żołnierze i podoficerowie z czasu I Wojny Światowej, ale również ludność cywilna. Jego powstanie wiąże się z klęską armii generała Aleksandra Samsonowa pod Tannenbergiem. W zbiorowych i pojedynczych mogiłach spoczywa prawie 3 tysiące jeńców, zmarłych głównie w wyniku gruźlicy i zapalenia płuc.
Ten leśny cmentarz stał się miejscem pochówku ponad 2 tysięcy żołnierzy armii rosyjskiej – Rosjan, ale również Polaków, którzy byli wcieleni do tej armii, ponad 500 jeńców rumuńskich, a także francuskich, angielskich, włoskich i serbskich. Spoczywają tu także przymusowi robotnicy z Belgii i niemieccy uchodźcy z Wołynia. Ich nazwiska można jeszcze odczytać na skromnych tablicach nagrobnych zbiorowych mogił.
Nieopodal wejścia na teren nekropolii, możemy zobaczyć na betonowym, schodkowym cokole pomnik wykonany z kamienia polnego w kształcie piramidy, poświęcony żołnierzom rosyjskim zmarłym w obozie jenieckim. Na pomniku znajduje się tablica z napisem w języku niemieckim i rosyjskim: „Towarzyszom broni – jeńcy obozu Heilsberg 1914 – 1918”. Dwugłowy orzeł na obelisku został odtworzony w 2014 roku po tym, jak cmentarz w latach 70-tych ubiegłego wieku uległ dewastacji.
Pierwsze prace porządkowe podjęło Koło Historyczne i grupa żołnierzy z jednostki wojskowej z Lidzbarka Warmińskiego.
Opiekę nad tą niezwykłą i pamiątkową nekropolią od 1999 roku roztacza gmina wiejska Lidzbark Warmiński.
Dane osobowe niemal wszystkich jeńców, którzy pochowani są na cmentarzu w Markajmach, znajdują się w metrykach zgonu w Archiwum Państwowym w Olsztynie. Uzyskano je poprzez mozolną pracę Sławomira Skowronka, nauczyciela historii z Lidzbarka Warmińskiego, po analizie metryk zmarłych jeńców, które wówczas znajdowały się w Urzędzie Stanu Cywilnego w Lidzbarku Warmińskim.
Całą historię tego miejsca jak również Lidzbarka Warmińskiego i Warmii, możemy czerpać z książek i artykułów autorstwa Sławomira Skowronka, wielkiego pasjonata historii, pedagoga, który pragnie zaszczepić ducha patriotyzmu wśród młodzieży.
Dzięki staraniom i wysiłkom wielu osób, w tym również osobistej pasji Zenona Drozda, który wielokrotnie zajmował się pracami remontowymi przy zabytku, cmentarz na nowo zaistniał w świadomości lidzbarczan i stał się miejscem spacerów.
Cmentarz wojenny jest pod ścisłą ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a środki finansowe na bieżące utrzymanie cmentarza gmina otrzymuje od Wojewody Warmińsko – Mazurskiego.
W głębi cmentarza w 2014 roku powstała pamiątkowa kwatera z 39 stelami nagrobnymi angielskich jeńców, zmarłych w latach 1916-19. Na 13 nagrobkach umieszczono osobiste inskrypcje, których treść przechowywano przez blisko 100 lat w archiwum Komisji Wspólnoty Brytyjskiej ds. Cmentarzy Wojennych, która sfinansowała budowę kwatery. To właśnie tu, z inicjatywy Ambasady Brytyjskiej przy współpracy samorządu gminy Lidzbark Warmiński i 9. Warmińskiego Pułku Rozpoznawczego im. płk Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka” odbywają się co roku uroczyste obchody Dnia Pamięci Poległych Żołnierzy Wspólnoty Brytyjskiej – Remembrance Day. Uczestniczą w nich przedstawiciele brytyjskiej sekcji obrony i instytucji odpowiedzialnych za utrzymanie miejsc pamięci ofiar wojen, służby mundurowe, posterunek honorowy żołnierski, a także kombatanci, poczty sztandarowe gminnych szkół oraz władze samorządowe. Składane są wieńce pod krzyżem upamiętniającym brytyjskich żołnierzy.
Cmentarz wojenny w Markajmach, położony nieopodal Lidzbarka Warmińskiego, warto zwiedzić. O historii tego miejsca mówią tablice informacyjne przy symbolicznej bramie nekropolii, a rosnące tu stare drzewa pielęgnują pamięć o tysiącach młodych ludzi, których życie zabrała okrutna wojna.
